La recepción de la Utopía de Tomás Moro en los tratados del siglo XVI:

nuevas aportaciones

Palabras clave: Tomás Moro, utopía, recepción, referencias desconocidas, siglo XVI

Resumen

Se reúnen más de treinta referencias desconocidas o muy poco conocidas a la Utopia de Tomás Moro en textos del siglo xvi, acompañadas de unas breves notas para su contextualización. La mayoría de las citas provienen bien de menciones a autores clásicos o humanistas, bien cuestiones de carácter jurídico-político o político-teológico, y sirven como acicate para nuevas investigaciones.

Citas

https://www.treccani.it/enciclopedia/lelio-zecchi. Istituto della Enciclopedia Italiana fondata da Giovanni Treccani. [Consulta de 13 de diciembre de 2023].

Agricola, Rodolphus (1539). De inventione dialectica libri omnes et integri et recogniti, qui iam olim quidem in publicum prodierunt, sed trunci ac mutili nec minus item deprauati, nunc demum ad autographi exemplaris fidem, per Alardum Aemstelredamum emendata, et additis scholiis illustrata [Sobre el descubrimiento dialéctico del libro, todo intacto y revisado, que ya había aparecido una vez al público, pero roto y mutilado y no menos desfigurado, ahora por fin a la fidelidad de la copia autógrafa, corregida por Alard de Aemstelredam, y ilustrado con escolias adicionales]. Joannes Gymnicus excudebat.

Baudouin, François (1556). Responsio christianorum jurisconsultorum ad Fr. Duareni commentarios de ministeriis ecclesiae atque beneficiis [La respuesta de los juristas cristianos al P. Comentarios de Duareni sobre los servicios de la iglesia y beneficios]. Argentorati, excudebat Christianis Mylius.

Baur, Gustav (1886). «Michael Neander», en Allgemeine Deutsche Biographie (ADB) (vol. 23, pp. 341- 345). Duncker & Humblot.

Birck, Sixt (1550). Xysti Betvuleii avgvstani in M.T. Ciceronis Libros III de Natura deorum et Paradoxa Commentarii multa ac uaria eruditione referti, nuncq primum in lucem editi [Los libros III de

M.T. Cicero sobre la naturaleza de los dioses y las paradojas de los comentarios, llenos de muchos y variados conocimientos, se han publicado por primera vez]. Ioannem Oporinum.

Budaeus, Guillaume (1557). Lucubrationes variae [Varias iluminaciones]. Nicolaum Episcopium Iuniorem.

Burckhardt, Andreas (1967). Johannes Basilius Herold. Kaiser und Reich im protestantichen Schrifttum des Basler Buchdrucks um die Mitte des 16. Jahrhunderts [Johannes Basilius Herold. El emperador y el imperio en la literatura protestante de la imprenta de Basilea a mediados del siglo xvi]. Helbing und Leichtenhahn.

Cave, Terence (ed.) (2008). Thomas More’s Utopia in Early Modern Europe: Paratexts and Contexts [La utopía de Tomás Moro en la Europa moderna temprana: paratextos y contextos]. Manchester University Press.

Crespet, P. Celestin de Paris (1587). Le jardin de plaisir et recreation spirituelle, où est traicté de la nature, qualité, excellence, effects, et fruicts des vertus tant divines que morales. Vol. 2 [El jardín del placer y la recreación espiritual, donde se trata la naturaleza, la calidad, la excelencia, los efectos y los frutos de las virtudes divinas y morales. Vol. 2]. Guillaume de la Noüe.

Crespet, P. Celestin de Paris (1588). Le triomphe de Marie, Vierge et mere de Jesus [El triunfo de María, Virgen y Madre de Jesús]. Guillaume de la Noüe.

Crespet, P. Celestin de Paris (1590). Trois livres du saint amour de Dieu et du pernicieux amour de la chair, et du monde [Tres libros del santo amor de Dios y del amor pernicioso de la carne y del mundo]. Guillaume de la Noüe.

Crespet, P. Celestin de Paris (1592). La Pomme de Grenade mystique, ou Institution d’une vierge chres- tienne et de l’Ame devote, qui fait profession de la vie continente, et de l’état de perfection, pour se disposer à l’advenement de sons espoux Jesus Christ [La granada mística, o institución de una virgen cristiana y alma devota, que profesa la vida continental y el estado de perfección, para prepararse para la venida de su esposo Jesucristo]. Thomas Sovbron.

Cicerón, Marco Tulio (1986). Sobre la Naturaleza de los Dioses. Introducción, versión y notas de Julio Pimentel Álvarez. Universidad Nacional Autónoma de México.

Cicerón, Marco Tulio y Wolf, Hieronymus (1563). M.T. Ciceronis libri tres de Officiis, una cum Hieronymi Wolfii commentariis [Los tres libros de Cicerón sobre los Oficios, junto con los comentarios de Hieronymus Wolfius]. Ioannem Oporinus.

Croeselius, Joannes (1584). Elogia in duas divisa partes quarum prior iam inde a Constatio illo Magno, Imperatorum [...] Aliorumque insignium Heroum, superioribus & nostro seculo virtute bellica maxime illustrum encomia complectitur [El elogio se divide en dos partes, la primera de las cuales incluye elogios desde el gran Constantino, Emperadores, Reyes, Duques y otros héroes notables, hasta los más ilustres en proezas militares de nuestra época...]. Ex Officina Davidis Sartorii.

Cuyckius, Henricus (1596). Panegyricae orationes septem [Siete discursos panegíricos]. Philippum Zangrium.

Duarenus, François (1557). De sacris ecclesiae ministeriis ac beneficiis libri viii [1551] [De los sagrados servicios y beneficios de la iglesia, libro viii]. Andream Wechelum.

Dublivlius, Joannes (1600). Hierosolymitanae peregrinationis Hodoeporicum liber [La peregrinación de Hodoeporicum a Jerusalén]. Ex officina Gerardi Grevenbruch.

Estrabón (1571). Στράβωνος Σ. Γεωγραφικων βιβλοι ἑπτα και δεκα. S. rerum geographicarum libri sep- temdecim [El decimoséptimo libro de las cuestiones geográficas de Estrabón]. Ex officina Henricpetrina. (Libro original publicado ca. 27-25 BCE).

Fondazione Luigi Firpo (1996). La Fortuna dell’Utopia di Thomas More nel dibattito politico europeo del ‘500 [La fortuna de la utopía de Tomás Moro en el debate político europeo del siglo xvi]. Leo S. Olschki Editore.

Freigius, Johann Thomas (1578). Quaestiones oeconomicae et politicae [Cuestiones económicas y po- líticas]. Sebastianum Henricpetri.

Germonius, Anastasius (1591). De sacrorum immunitatibus libri tres [De las inmunidades del libro sagrado tres]. Ex Typographia Apostolica Vaticana.

Godofredus, Petrus (1555): Proverbiorum liber [El libro de los proverbios]. Carolum Stephanum, Typographum Regium.

Graaf, Bob de (1958). Alardus Amstelredamus (1491-1544). His Life and Works with a Bibliography [Alardus Amstelredamus (1491-1544). Su vida y obra con una bibliografía]. Menno Hertz- berger. Pillehotte.

Gregorious Tholosanus, P. (1587). Commentaria in Syntaxes artis mirabilis... [Comentarios a la sintaxis del maravilloso arte...]. Ioa. Pillehotte.

Gregorious Tholosanus, P. (1592). Cap. Conquerente. In Commentaria et annotationes in decre- talium prooemium, titulum de summa trinitate et fide catholica, et de constitutionibus [Cap. Conquerente. Comentarios y anotaciones al preámbulo de los decretos, al título de la suprema trinidad y de la fe católica, y de las constituciones]. Ioa. Pillehotte

Gregorious Tholosanus, P. (1597). De Republica libri sex et viginti [De la República, libros veintiséis]. Ex Officina Paltheniana.

Gregori us Tholosanus, P. (1599). Syntagma juris universi atque legum pene omnium Gentium [Sintagma de la ley del universo y de las leyes de casi todas las naciones]. Ex Officina Paltheniana.

Hattestedius, Joannes (1548). Assertio de glossis Accursianis et Bartoli consimiliumque doctorum commentariis, absque eis ius civile, quale hodie est in usu, intelligi recte execercerique non posse [Afirmo acerca de las glosas de Accursianus y Bartoli, y los comentarios de médicos similares, que sin ellas el derecho civil, tal como se usa hoy, no puede entenderse ni ejercerse adecua- damente]. Basileae, s.e.

Herold, Johannes (1542). Philopseudes sive pro Des. Erasmo Roterodamo contra dialogum famosum anonymi cuiusdam declamatio [Philopseudes o para Des. Una declamación de cierto anónimo contra el famoso diálogo de Erasmo de Rotterdam]. Basileae, s.e.

Honke, Gudrun (1982). «Die Rezeption der Utopia im frühen 16. Jahrhundert [La recepción de la utopía a principios del siglo xvi]» en W. Voßkamp (ed.), Utopieforschung: Interdisziplinäre Studien zur neuzeitlichen Utopie (vol. 3, pp. 167-182). J.B. Metzler.

Janssen, Hendrik Quirinus (1856). De kerkhervorming te Brugge. Vol. 1 [La reforma de la iglesia en Brujas. Vol. l]. Van der Meer & Verbruggen.

Isócrates (1570): Ἰσοκρατους ἁπαντα. Isocratis Scripta, quae quidem nunc extant, omnia, Graeco-latina, postremo recognita [Todos los escritos de Isócrates, que efectivamente existen ahora, en griego y latín, finalmente revisados]. Ex officina Oporina.

Kisch, Guido (1969). Gestalten und Probleme aus Humanismus und Jurisprudenz [Formas y problemas desde el humanismo y la jurisprudencia]. Walter de Gruyter.

Kleineidam, Erich (1983). Universitas Studii Erffordensis: Die Zeit der Reformation und Gegenrefor- mation 1521-1632 [Universitas Studii Erffordensis: el período de reforma y contrarreforma 1521-1632]. St. Benno.

Lauterbecken, Georg (1556). Regentenbuch. Aus vielen trefflichen alten vn[d] newen Historien, mit sonderm fleis zusammen gezogen. Allen Regenten vnd Oberkeiten zu anrichtung vnd besserung Erbarer vnd guter Policey, Christlich vnd nötig zu wissen [Libro del Regente: De muchas his- torias antiguas y nuevas excelentes, reunidas con especial facilidad; A todos los regentes y autoridades para el propósito y superación, digna y buena policía, cristiana y necesaria para saber]. Jacobum Berwald.

M’Clintock, John (1889). Cyclopaedia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature [Enciclopedia de Literatura Bíblica, Teológica y Eclesiástica] (Supplement. Vol. 1). Harper and Brothers.

Morus, Thomas (1516). Libellus vere aureus nec minus salutaris quam festivus de Optimo reip. statu deque nova insula Utopia [Un librito verdaderamente dorado, no menos saludable que uno festivo sobre Optimus Reip. y por tanto la nueva isla de Utopía]. Theodorici Martini.

Neander, Michael (1583): Chronicon sive Synopsis historiarum, quae res gestas praecipuarum in orbe gentium a rebus humanis conditis [Crónica o Sinopsis de Historias: que contiene los aconte- cimientos más importantes del mundo de las naciones creadas por la acción humana hasta nuestra época]. s.l.

Nijenhuis, Willem (1980). Adrianus Saravia (c. 1532–1613). Dutch Calvinist, First Reformed Defender of the English Episcopal Church Order on the Basis of the Ius Divinum [Adrianus Saravia (c.1532- 1613). Calvinista holandés, primer reformista defensor del orden de la iglesia episcopal inglesa sobre la base del ius divinum]. E.J. Brill.

Panvinius, Onofrio (1557). Fasti et triumphi Rom. a Romulo rege usque ad Carolvm V. Caes. Aug. [Rá- pidos triunfos romanos desde el rey Rómulo hasta Carlos V. Caes. Aug.]. Impensis Iacobi Stradae Mantuani.

Pedraza Gorlero, Cecilia (2012). Immagini dell’ordo iuris. Ars e methodus nella riflessione di Pierre Grégoire (1540-1597) [Imágenes del ordo iuris. Ars y Methodus en la reflexión de Pierre Grégoire (1540-1597)]. Torino, G. Giappichelli.

Prescott, Anne Lake (1981, Junio). «Renaissance References to Thomas More [Referencias renacen- tistas a Tomas Moro]». Moreana, 18 (70), 5-24.

Ramis Barceló, Rafael (2016). Petrus Ramus y el derecho. Los juristas ramistas del siglo xvi. Dykinson. Sandy, Gerald (2002). «Resources for the study of Greek in France [Recursos para estudiar griego en

Francia]», en G. Sandy (ed.), The classical heritage in France (pp. 47-48). Brill.

Saravia, Hadrian (1593). De imperandi authoritate, et Christiana obedientia, libri quatuor [Sobre la autoridad para mandar y la obediencia cristiana, libro cuatro]. Reg. Typog.

Schöberl, Josef Franz (1919). Über die Quellen des Sixtus Birck [Sobre las fuentes de Sixtus Birck]. Diss.

Scaliger, Joseph Juste (1586). Yvonis Villiomari Aremorici In locos controuersos Roberti Titii anima- duersorum liber [El libro de Yvonis Villiomaris Aremorici sobre el animaduersorum en los lugares controvertidos de Robert Titius]. Apud Mamertum Patissonium typographum regium.

Scepperus, Cornellius (1523). Assertionis fidei adversus astrologos, sive de significationibus coniunctionum superiorum planetarum anni millesimi quingentesimi vicesimi quarti... libri VI [De la afirma- ción de la fe contra los astrólogos, o de los significados de las conjunciones de los planetas superiores del año mil quinientos veinticuatro... libro 6]. In Aedibus honesti viri Francisci Byrckmanni Bibliopolae.

Schöll, Fritz (1898). «Xylander, Wilhelm», en Allgemeine Deutsche Biographie (ADB) (vol. 44, pp. 582- 593). Duncker & Humblot.

Secret, François (1977). «Notes sur Guillaume Postel». Bibliothèque d’Humanisme et Renaissance, 39(3), 573-590.

Shrank, Cathy t Withington, Phil (2023). The Oxford Handbook of Thomas More’s Utopia [El manual de Oxford sobre la Utopía de Tomás Moro]. Oxford University Press.

Snellius, Rudolph (1596). In ethicam Cornelii Valerii annotationes [Sobre la ética de Cornelius Valerius annotationes]. Haeredum Petri Fischeri.

Sullivan, Majie Padberg (1977). Moreana: Materials for the Study of Saint Thomas More: Supplement and Chronology to 1800 [Moreana: Materiales para el estudio de Santo Tomás Moro: Suplemento y cronología hasta 1800]. Loyola Marymount University.

Sutcliffe, Matthew (1590). ATreatise of Ecclesiastical Discipline [Un tratado de disciplina eclesiástica]. Printed by George Bishop and Ralph Newberie.

Tectonurgus, Cornelius (1564). Epigrammatum aliquot festivorum liber unus [Un libro de epigramas para varios festivales]. Erphordiae, excudit Georgius Bawman.

Tilemannus, Fridericus (1597). Discursus philologicus de historicorum delectu [Un discurso filológico sobre la selección de historiadores]. Imprimebat VVolffangugs Miesnerus.

Titius, Robertus (1589). Pro suis locis controversis assertio adversus Yvonem quemdam Villiomarum Italici nominis calumniatorem [Por sus polémicas declaraciones, hago un aserto contra Yvon, un calumniador del nombre de Guillermo de Italia]. Apud Bartholomaeum Sermartellium.

Troup, Frances (1891). «Some Biographical Notes on Dr. Matthew Sutcliffe, Dean of Exeter, 1588- 1629 [Algunas notas biográficas sobre el Dr. Matthew Sutcliffe, decano de Exeter, 1588- 1629]». Transactions of the Devonshire Association for the Advancement of Science, Literature and Art, 23, 171-196.

Tusanus, Jacobus (1528). Annotata in G. Budaei epistolas priores cum índice [Anotado en cartas anteriores de G. Budaei con un índice]. Andr. Cratandrum.

Valerius, Cornelius (1572). Ethicae, seu moralis philosophiae breuis et perspicua descriptio [Una descrip- ción breve y clara de la ética o filosofía moral]. Ex Officina Christophori Plantini.

Veleslavína, Daniel Adam z. (1584). Politia Historica. OWrchnostech a Sprawach Swetskych Knihy Patery. Vocht, Henry de (1961). «Cornelius de Schepper and Christian II». Humanistica Lovaniensia, vol. 16, 14-24.

Weber-Möckl, Annette (1986). Das Recht des Königs, der über euch herrschen soll: Studien zu 1 Sam 8, 11 ff. in d. Literatur d. frühen Neuzeit [El derecho del rey que ha de gobernaros: Estudios sobre 1 Sam 8, 11 ss. en d. Literatura d. edad moderna temprana]. Duncker & Humblot.

Wiitsius, Aegidius (1562). De continendis et alendis domi pauperibus, et in ordinem redigendis validis mendicantibus [Sobre contener y alimentar a los pobres en casa y poner en orden a los men- digos fuertes]. Ex officina Gulielmi Silvii.

Zechius, Lelio (1600). Politicorum, sive de principe et principatus administratione libri tres [De la política, o de la administración de príncipes y principados, libro tercero]. Angelus Tamus excudebat.

Publicado
2025-02-22
Cómo citar
Ramis Barceló, Rafael. 2025. La Recepción De La Utopía De Tomás Moro En Los Tratados Del Siglo XVI:. Cuadernos Del CEMYR, n.º 33 (febrero), 385-404. https://doi.org/10.25145/j.cemyr.2025.33.13.
Sección
Artículos