Μυθολογικές μορφές στα νομίσματα της Πολυρρήνιας και της Φαλάσαρνας, δύο όμορων αρχαίων πόλεων της Δυτικής Κρήτης
Resumen
Στο παρόν άρθρο εξετάζεται η νομισματοκοπία της Πολυρρήνιας και της φαλάσαρνας, των δύο πιο ισχυρών αρχαίων πόλεων στο δυτικότερο άκρο της Κρήτης. Η πρώτη κατελάμβανε δεσπόζουσα θέση στην ενδοχώρα, ενώ η δεύτερη διέθετε «κλειστό λιμάνι». Το απόγειο της πολιτικής, στρατιωτικής και οικονομικής τους ακμής ανάγεται από τον 4ος - 1ος αι. π.χ. και εξής. Κατά την περίοδο αυτή ήκμασε και η νομισματοκοπία τους, όπως αντίστοιχα συμβαίνει και με άλλες Κρητικές πόλεις, λόγω των νέων συνθηκών που προσέφερε η πρώιμη ελληνιστική εποχή.
Η Πολυρρήνια διέθετε ποικίλους νομισματικούς τύπους, σε άργυρο και χαλκό, για μακρά περίοδο (4ος - 1ος αι. π.χ.). Προέβαλε στα νομίσματα της τους κύριους θεούς της, τον Δία, την Άρτεμη, την Ήρα και τον Απόλλωνα. Ενώ η Φαλάσαρνα, διατήρησε στα αργυρά νομίσματά της τους ίδιους τύπους σταθερά (Κεφαλή Νύμφης ή Αρτέμιδος και τρίαινα), σε πιο περιορισμένη χρονική διάρκεια (4ος - 3 ος αι. π. Χ.). Η τρίαινα, ως σύμβολο του Ποσειδώνα, υποδηλώνει την ναυτική ισχύ της πόλης.
Το ανάγλυφο από το ιερό της Δίκτυννας στις Μένιες, είναι ένα πολύ σημαντικό ιστορικό τεκμήριο, διότι απεικονίζει τις δύο προστάτιδες θεότητες των δύο πόλεων, οι οποίες παρουσιάζονται ολόσωμες και ιστάμενες. Συνοδεύονται από τα σύμβολά τους (πρώρα και αγρίμι) και ανταλλάσσουν χειραψία (δεξίωσιν), σε ένδειξη επισφράγισης της συμμαχίας ανάμεσα στις δύο πόλεις.
Citas
BURKERT, W. (1993): Αρχαία Ελληνική θρησκεία: Αρχαϊκή και κλασική εποχή, αθήνα.
CHANIOTIS, A. (1996): Die Verträge zwischen kretischen Poleis in der hellenistischer Zeit, Stuttgart.
GONDICAS, D. (1988): Recherches Sur La Crête Occidentale, Amsterdam.
GONDICAS, D. (1990): «Φαλάσαρνα: Πόλις Κρήτης από Φαλασάρνης», Cretan Studies 2: 139-145.
GUARDUCCI, M. (1939): Inscriptiones Creticae, vol. II, Roma.
GARDNER, P. (1883): The Types of Greek coins, an archaeological essay, Cambridge.
HADJIDAKI, E. (1988):«Preliminary report of the excavations at the harbour of Phalasarna in West Crete», AJA 82: 463-479.
HADJIDAKI, E. - FROST, F. J. (1990):«excavation at the harbor of Phalasarna in Crete», Hesperia 59: 513-527. ΘΡΟΦΑΝΕΙΔΗΣ, Β. (1942-44): «Αρχαιολογικά Χρονικά», AE 81-83: 17-30.
IMHOOF-BLUMER, F. (1908): «Nymphen und Chariten auf griechischen Münzen», JIAN 11: 1-213.
ΚΙΝΔΕΛΗ-ΝΙΝΙΟΥ, Β. (1981): «Φαλάσαρνα Κισάμου», ΑΔ 36: 401.
KIRSTEN, E. (1952): λ. «Polyrrhenia», Paulys Realencyclopadie der classischen Altertumswissenschaft, στ. 2541.
KROLL, J. H. (2007): «The emergence of Ruler portraiture on early Hellenistic coins», στο P. Schultz - R. VON DΕN HOFF (eds.), Early Hellenistic portraiture, Cambridge, 113-122.
LE RIDER, G. (1966): Monnaies Crétoise du Ve au Ier siècle av. J.-C., Paris.
Μαρινακησ, εμμ. (2016): «νομισματικά ευρήματα από ανασκαφές στο καστέλλι κισάμου», ΙΒ’ ΔΚΣ [περιλήψεις], ηράκλειο, 283.
ΜΑΡΙΝΑΚΗΣ, εμμ. (2018): Θεοί και ήρωες στα νομίσματα της αρχαίας Κρήτης [διατριβή], Ρέθυμνο.
ΜΑΡΚΟΥΛΑΚΗ, Στ. (1987): «Πολυρρήνια», ΑΔ 42: 563.
ΜΑΡΚΟΥΛΑΚΗ, Στ. (1996): «Η στήλη της Τυλίφου», Πεπραγμένα Η’ΔΚΣ, 239-257.
ΜΑΡΚΟΥΛΑΚΗ, Στ. (2001-2004): «Πολυρρήνια. Περισυλλογή επιγραφών», ΑΔ 56-59: 433-434.
ΜΑΡΚΟΥΛΑΚΗ, Στ.(2006): «Πολυρρήνια», στο Αρχαίοι τόποι και μνημεία: Νομός Χανίων, Κανιά.
ΜΑΡΚΟΥΛΑΚΗ, Στ. - MARTÍNEZ, A. (2000): «Ψήφισμα Προξενείας από την Κίσαμο», Κρητική. Εστία, περ. Δ. τόμ. 8, 147-157.
MARTÍNEZ-FERNÁNDEZ, A. (2006): Οι Επιγραφές της εκκλησίας των 99 Αγίων Πατέρων στην Πολυρρήνια, Έκδοση δήμου κισάμου.
MARTÍNEZ-FERNÁNDEZ, A. (2012): Οι επιγραφές της Πολυρρήνιας, Αθήνα, ΥΠΠοΟ ΤΑΠΑ.
MORKHOLM, O. (1997): Early Hellenistic coinage, Cambridge.
ΜΟΥΣΤΑΚΑ, Α. (1997): «Κάλλος εν σμικρώ», Οβολός 2, Νόμισμα και θρησκεία: αρχαίος κόσμος, βυζαντινός κόσμος, πρακτικά ημερίδας, Αθήνα, 15-25.
ΠΑΤΕΡΑΚΕΣ, Ν. (2013): «Οικόπεδο Σαμψάκη», Αρχαιολογικό Έργο Κρήτης 3, Πρακτικά Συνεδρίου, Ρέθυμνο, 155-163.
PERlMAN, P. (2004): «Crete», στο M. H. HANSeN - S. HORNBlOWeR (eds.), Inventory of the Greek poleis, Oxford, 1144-1195.
ΠΩΛΟΥΓΙΩΡΓΗ, Μ. (1980): «Οικόπ. Ξηρουχάκη Μ.- Γεωργακάκη Ν.», ΑΔ 35: 511, πίν. 317.
ΠΩΛΟΥΓΙΩΡΓΗ, Μ. (1985): «Κίσαμος: Η τοπογραφία μιας αρχαίας πόλης της Δυτικής Κρήτης», ΑΑΑ 18: 65-80.
RITTER, ST. (2002): Bildkontakte, Götter und Heroen in der Bildsprache griechischer Münzen des 4. Jahrhunderts V. Chr., Berlin.
SAVIGNIONI, l. - DE SANCTIS, G. (1901): «Esplorazione…», Monumenti Antichi 11: 298.
ΣΒΟΡΩΝΟΣ, Ι. (1889): «Προσθήκαι στο Numismatique», ΑΕ 28: 193-211.
ΣΚΟΡΔΟΥ, Μ. (2000): «Ελληνιστική κεραμική από το Καστέλλι Κισάμου», Ε’ Συνάντηση για την ελληνιστική εραμική, Χανιά, 25-36.
SPORN, K. (2002): Heiligtümer und Kulte Kretas in Klassischer und Hellenistischer Zeit, Studien zu Antiken Heiligtümern, Band 3, Heidelberg.
ΣΤΕΦΑϜΑΚΗΣ, Μ. (1996): «Πολυρρήνια, Όρειοι και Κάντανος», Πεπραγμένα Η’ ΔΚΣ, Ηράκλειο, 249-261.
ΣΤΕΦΑϜΑΚΗΣ, Μ. (2013): «Πολυρρήνια. Η νομισματική παραγωγή από τον 4ο αιώνα π. Χ. μέχρι τον 1ο αι. μ.Χ.», Ευλιμένη, σειρά αυτοτελών εκδόσεων 1, Μεσογειακή Αρχαιολογική Εταιρεία, Ρέθυμνο.
STEFANAKI, V. (2007): «La politique monétaire des cites crétoises a l’époque classique et hellénistique», Eulimeni 8-9: 47-80.
STEFANAKIS, M. - TRAEGER, B. (2005): «Counter-stamping coins in Hellenistic Crete, a first approach», Proceedings of the XIII th Numismatic Congress, Madrid 2003, 383-394.
STEFANAKIS, M. (2006): «Phalasarna: un port antique, un espace d’échanges en Méditerrané», στο FR. ClEMENT - J. TOlAN - J. WIlGAUX (eds.), Espaces d’échanges en Méditerrané. Antiquité et Moyen Age, Rennes, 41-75.
SVORONOS, I. (1890): Numismatique de la Crete ancienne: accompagnée de l’histoire, la géographie et la Mythologie de l’île, Macon.
ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ, Ά. κ.ά. (2012): «Ελληνιστικήαιγιλία: πόλη υπό τον έλεγχο της Φαλάσαρνας», Αρχαιολογικό Έργο Κρήτης 2, πρακτικά συνεδρίου, Ρέθυμνο, 555-560.
UNWIN, N. C. (2017): Caria and Crete in antiquity, cultural interaction between Anatolia and the Aegean, Cambridge.
WROTH, W. (1886): Catalogue of Greek coins: Crete and the Aegean ISlands, BMC 9, London.
ΧΑΤΖΗΔΑΚΗ, Ε. (2006): «Φαλάσαρνα», στο Αρχαίοι τόποι και μνημεία: Νομός Χανίων, Χανιά.
ΠΗΝΗ ΕΙΚΟϜΩΝ: Svoronos, i. (1890): Numismatique de la Crête ancienne, Macon, Paris.
ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ: www.coinarchives.com, www.acsearch.info κ.ά. Künker, 136 Auktion. Antike Münzen der Insel Kreta. Die Sammlung Dr. Burkhard Traeger, 10 Marz 2008.
Los autores conservan los derechos de autor y garantizan a la revista el derecho de ser la primera publicación del trabajo al igual que licenciarlo bajo una Creative Commons Attribution License que permite a otros compartir el trabajo con un reconocimiento de la autoría del trabajo y la publicación inicial en esta revista.
Los autores pueden establecer por separado acuerdos adicionales para la distribución no exclusiva de la versión de la obra publicada en la revista (por ejemplo, situarlo en un repositorio institucional o publicarlo en un libro), con un reconocimiento de su publicación inicial en esta revista.
