Asociando la imagen con el mito en monedas cretenses antiguas: Tres casos de estudio
Resumen
La acuñación de moneda cretense se caracteriza por una multitud de tipos iconográficos, muy a menudo de contenido mitológico.Varias figuras y episodios míticos suelen ser difíciles de identificar o interpretar debido a la falta de indicios que conduzcan a una interpretación o al hecho de que podrían identificarse con más de un mito existente. Por lo tanto, la identificación de la imaginería en las monedas cretenses no siempre es evidente. En este artículo se examinan las tres casas de la moneda principales de la isla para investigar los mitos locales, en comparación con la tradición mitológica de la Grecia continental; el mito de la ninfa del árbol de Gortina, el mito del laberinto de Cnosos y el mito del niño de Cidonia amamantado por una perra. Las ciudades cretenses, a través de la imaginería de las monedas y seleccionando cuidadosamente las figuras míticas representadas, vinculaban a sus ciudadanos con un cierto legado cultural, ofreciendo un sentido de pertenencia, continuación y orgullo étnico, diferenciándose a sí mismas de otros grupos étnicos y ciudades estado de la isla.
Citas
ACKERMANN, D. (2005):«La représentation du labyrinthesur les monnaies de Cnossos: origine,evolution et signification», Bulletin de l’Association suisse d’Archéologie classique 2005: 33-6.
ALFÖLDI, A. (1956):«The Main Aspects of Political Propaganda on the Coinage of the Roman Republic», in C. H. V. SUTHERLAND - R. A. G. CARSON (eds.), Essays in Roman coinage: presented to Harold Mattingly, Oxford University Press.
ANDREWS, P. B. S. (1969): «The myth of Europa and Minos», Greece and Rome 16: 60-66.
ΑΠΟΣΤΟΛΑΚΟΠΟΥΛΟΥ, Μ. Β. (2016): Η αρπαγή της Ευρώπης στην εικονογραφία από το 700 ως το 323 π. Χ. [unpublished MA thesis], Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Aνθρωπολογίας, Βόλος.
ASPESI, F. (2016): «Il labirinto all’Amnisos», AIΩN 5: 13-38.
BMC Attica = HEAD, B. (1888): Catalogue of Greek Coins in the British Museum, Attica - Megaris - Aegina, London.
BMC Crete = WROTH, W. (1886): A Catalog of the Greek Coins in the British Museum, Greek Coins of Crete and the Aegean Islands, London.
BOREGEAUD, P. (1974): «The open entrance to the closed palace of the king. The Greek Labyrinth in its context», History of Religions XIV: 1-27.
BÜHLER, W. (1968): Europa. Ein Überblick über die Zeugnisse des Mythos in der antiken Literatur und Kunst, München.
BUXTON,B.A.(1995):Diktynna. Myth andCult [unpublished MA Thesis], Victoria University of Wellington.
CARBONE, F. (2014-2015): Usi monetari a Gortina e Festòs: cronologie e aspetti produttivi [unpublished Ph.D. thesis], Universitá degli Studi di Salerno.
CARRIER, C. (2013): «Cas d’imitation monétaire à Cnossos: la série à la tête d’Héra et la cité d’Argos», Bulletin de la Société Française de Numismatique 8: 231-241.
CASTELDEN, R. (1990): The Knossos Labyrinth: a New View of the Palace of Minos at Knossos, Routledge.
CLAYTON, P. C. (1988):«The coinage of Knossos, the Minotaur legend and the archaeologicalevidence», Seaby Coin and Medal Bulletin 830 [May]: 106-7; 831 [June]: 131-3; 832 [July /August]: 163-6.
COLDSTREAM, J. N. (1973): Knossos: the sanctuary of Demeter,Thames & Hudson for the British School of Archaeology at Athens, London.
CRAWFORD, M. H. (1974): Roman Republic Coinage, Cambridge.
DAPPER, O. (1836): Aκριβής περιγραφή της Kρήτης μεταφρασθείσα από την Φλαμαντικήν εις την Γαλλικήν διάλεκτον κατά το 1703 παρά του Δ.O. ΔαπΕρ, M.Δ. Eν η προσετέθη και το νομισματολόγιον αυτής εκ των του Mιονέττου. Mεταφρασθέντα και εκδοθέντα παρά του M. BεΡΝΑΡΔΟΥ ΤΟΥ KΡηΤΟΣ, Aθήνα.
DETIENNE, M. (1983): «La grue et le labyrinthe», Mélanges de l’Ecole française de Rome Antiquité 95.2: 541-553.
DEVOTO, C. (2019): «Some Remarks on the Chronology of the First Coins of Knossos, Crete», Adalya 22: 145-165.
DOOB, P. R. (1990): The Idea of the Labyrinth from Classical Antiquity through the Middle Ages, Ithaca.
FAURE, P. (1963): «À la recherche du vrai labyrinthe de Crète», Κρητικά Χρονικά 17: 315-326.
FAURE, P. (1964): Fonctions des Cavernes Crétoises, École française d’Athènes, Travaux et mémoires 14, E. de Boccard, Paris.
FAURE, P. (1987): «Les Divinités de la caverne sacrée de Skoteino (Pediados)», Ειλαπίνη. Τόμος τιμητικός για τον καθηγητή Νικόλαο πλάτωνα, Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη, ηράκλειο, τ. 1: 341-345; τ. 2: 706-713 (πίνακες).
FIORELLI, G. (1870): Catalogo del Museo Nazionale di Napoli. Medagliere I, Monete Greche, Napoli.
FORRER, L. (1900): «Le labyrinthe de Knossos et ses representations sur les monnaies», SNR 10: 193-211.
GALLAVOTTI, C. (1957): «Labyrinthos», La Parola del Passato. Rivista di Studi Antichi 12: 161-176.
GARDNER, P. (1883): The types of Greek Coins, Cambridge.
GODART, L. (1975): «Il labirinto ela Potnia nei testi mivenei», Rendiconti dell’ Accademia di Archaeologia, Lettere e Belle Arti di Napoli 50: 141-152.
GONDICAS, D. (1988): Recherches sur la Crète Occidentale, Amsterdam.
GUARDUCCI, M.(1949):«Apresunta leggendaTisyroi nelle monete di Gortyna», Arch.Classica 1: 172-176.
HADZISTELIOU-PRICE,Th.(1978):Kourotrophos, cults and representations of the Greek nursing deities, Leiden.
HELLER, J. (1946): «Labyrinth or Troy Town?», The Classical Journal 42.3: 123-139.
IC II = GUARDUCCI, M. (1939): Inscriptiones Creticae, II. Tituli Cretae Occidentalis, Roma.
JACKSON, A. E. (1971a): «The bronze coinage of Gortyna», NC 7/11: 37-51.
JACKSON, A. E. (1971b): «The chronology of the bronze coins of Knossos», BSA 66: 285-295.
JANNOULIDES, K. (1956): «Ζεῦ Δικταῖον ἀείσομεν ἠὲ Λυκαῖον oder Diktynna-Ida», πλάτων: περιοδικό της Εταιρείας Ελλήνων Φιλολόγων 8: 78-83.
KÄHLER, H. (1949): Das Griechische Metopenbild, München.
ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΟΣ, Μ. (1906-1907): Κρητικὴ αρχαιολογικὴ Εφημερίς, ηράκλειο.
KERÉNYI, K. (1950): Labyrinth-Studien. Labyrinthos as Linienreflex einer mythologischen Idee, Zürich.
KERN, H. (1982): Labyrinth. Erscheinungsformen und Deutungen. 5000 Jahre Gegenwart eines Urbilds, München.
KIRSTEN, E. (1980): «New light on Artemis Diktynna», πεπραγμένα του Δ’ Διεθνούς Κρητολογικού Συνεδρίου, Aθήνα, Α: 261-270.
KOTSONAS, A. (2018): «A Cultural History of the Cretan Labyrinth: Monument and Memory from Prehistory to the Present», American Journal of Archaeology 122.3: 367-396.
KRAFT, J. (1985): «The Cretan Labyrinth and the walls ofTroy, an analysis of Roman Labyrinth design», Opusculla Romana 15: 79-86.
KROLL, J. H. - WALKER, A. S. (1993): The Greek Coins (Athenian Agora, Vol. 26), American School of Classical Studies at Athens.
LE RIDER, G. (1966): Monnaies Crétoises du Ve au I er siècle av. J-C, Ecole Française d’ Athènes, Études
Crétoises 15, Paris.
LE RIDER, G. (1968): «Une groupe de monnaies crétoises à type Athéniens», Humanism actif. Mélanges d’art et de littérature offerts à Julien Cain, Paris, 313-35.
ΛΕΚΑΤΣΑΣ, Π. (1964): «Ο λαβύρινθος και η λαβυρινθική ιερουργία», Ηώς: 47-54.
ΛΙΑΜΠΗ, Κ. (2017): «Χρήμα και προπαγάνδα», στο Ν. ΣΤΑΜΠΟΛΙΔΗΣ - Δ. ΤΣΑΓΚΑΡΗ - Γ. ΤΑΣΟΥΛΑΣ (επιμ.), Χρήμα. Σύμβολα απτά στην αρχαία Ελλάδα, Alpha Bank - Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, Αθήνα, 223-262.
LIMC = Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae (1981-1997): Zürich and München.
LITINAS, N. (2011): «Looking for the Λαβύρινθος: Exploring the Maze of Evidence», πεπραγμένα Ι’ Διεθνούς Κρητολογικού Συνεδρίου, Χανιά, 1-8 Οκτωβρίου 2006, Ο Φιλολογικός Σύλλογος “Χρυσόστομος”, Χανιά, A5: 455-70.
MARCONI, C. (2007): Temple Decoration and Cultural Identity in the Archaic Greek World, The Metopes of Selinus, Cambridge University Press, Cambridge.
MCWILLIAM, J. - PUTTOCK, S. - STEVENSON,T. (2011):The Statue of Zeus at Olympia: New Approaches, Cambridge Scholars Publishing, Newcastle upon Tyne.
MIELCZAREK, M. (2013): «More on the labyrinth on the coins of Knossos», Studies in Ancient Art and Civilization 17: 127-138.
NASTER, P. (1947): «La légende ΣIBPYTIΩI sur des monnaies de Sybrita», Revue belge de Numismatique XCIII: 35-40.
NILSSON, M. P. (1967): Geschichte der Griechischen Religion I, Handbuch der Altertumswissenschaft 5.2.1, München.
ØSTBY, E. (1987): «Riflessioni sulle metope di Selinunte», Parola del Passato XLII: 123-153.
PARAGAMIAN, K. V. - VASILAKIS, A. S. (2002): Η Λαβύρινθος της Μεσαράς, Λαβύρινθος, ηράκλειο.
ΠΑΤΡΟΥΔΑΚΗΣ, Γ. (2004): «Ο λαβύρινθος του μυστηρίου και της λήθης», Κρητικό πανόραμα 3 [Φεβρουάριος- Μάρτιος]: 20-65.
ΠΕΤΡΟΧΕΙΛΟΥ, Α. (1990): «Σπήλαιο “Λαβύρινθος” γόρτυνος ηρακλείου Κρήτης», πεπραγμένα Στ’ Διεθνούς Κρητολογικού Συνεδρίου, Χανιά, Α2: 99-106.
PRENT, M. (2005): Cretan sanctuaries and cults: continuity and change from Late Minoan IIIC to the Archaic period. Religions in the Graeco-Roman world, Brill, v. 154, Leiden.
PRICE, M. J. (1991): The Coinage in the Name of Alexander the Great and Philip Arrhidaeus, vol 1, Zürich-London.
ΡΕΔΙΑΔΗΣ, Π. (1931): «Ο κρητικός Λαβύρινθος και οι σχετικοί μύθοι», αρχαιολογική Εφημερίς: 165-173.
REEVES, B. T. (2003): The Rape of Europa in Ancient Literature [unpublished Ph.D. thesis], McMaster University.
RICHTER, G. M. A. (1966): «The Pheidian Zeus at Olympia», Hesperia 35.2: 166-170.
RIECHE, A. (1978): «Zur Leda des Timotheos», Nachtrag zu Antike Plastik 17: 21- 55.
RIECHE, A. (2010): «Verweigerte Rezeption. Sur Wirkungsgeschichte der Leda des Timotheos», in Das Originale der Kopie: Kopien als Produkte und Medien der Transformation von Antike, Berlin - New York, 117-136.
RPC III: AMANDRY, M. - BURNETT, A. (επιμ.) (2015): Roman Provincial Coinage III. From Nerva to Hadrian (AD 96-138), Bibliotheque nationale de France - British Museum Press, Paris - London.
ΣΒΟΡΩΝΟΣ, Ι. (1893): «Νομισματικά», Εστία: 31-32.
ΣΒΟΡΩΝΟΣ, Ι. (1893): «Νομισματικοί τύποι αναφερόμενοι εις την εν Κρήτη παιδοτροφίαν του Διός», αρχαιολογική Εφημερίς: 1-7.
SHAVERNOCH, H. (1975): «Ariadne, der Minotauros und das Labyrinth», Antike Welt 6.1: 14-27.
SILVESTRELLI, F. (1998): «Il ratto di Europa tra settimo e quinto secolo a.C.: dall’iconografia all’iconologia», Ostraka V: 159-198.
SIPPEL, D. V. (1986): «The supposed site of the Cretan Labyrinth», Ancient World 14: 67-79.
SNG Copenhagen = Sylloge Nummorum Graecorum [Denmark].The Royal Collection of Coins and Medals. Danish National Museum (1944): Part 14: Attica - Aegina, Copenhagen.
SNG Lockett = Sylloge Nummorum Graecorum [Great Britain].The Lockett Collection (1942): vol. 4: Peloponnese - Aeolis, London.
SNG von Aulock = Sylloge Nummorum Graecorum [Deutschland]. Sammlung v. Aulock (1957): vol. 1: Pontus, Paphlagonia, Bithynia, Mysia, Troas, Aiolis, Lesbos, Ionia, Berlin.
SPRATT, T. A. B. (2007): Ταξίδια και έρευνες στην Κρήτη του 1850 (Μτφρ. Μ. ΨΙΛΑΚη), τ. 1, Καρμάνωρ, ηράκλειο. ΣΤΑΜΠΟΛΙΔΗΣ, Ν. - ΤΣΑΓΚΑΡΗ, Δ. - ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ, Μ. (επιμ.) (2019): Κρητών πόλεις. Η μαρτυρία των νομισμάτων, Alpha Bank, Πανεπιστήμιο Κρήτης, εφορεία Αρχαιοτήτων Ρεθύμνου, Μουσείο Αρχαίας ελεύθερνας, Αθήνα.
ΣΤΕΦΑΝΑΚΗ, Β. (2019α):«Γόρτυνα», στο Ν. ΣΤΑΜΠΟΛΙΔΗΣ - Δ. ΤΣΑΓΚΑΡΗ - Μ. ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ (επιμ.), Κρητών πόλεις. Η μαρτυρία των νομισμάτων, Alpha Bank, Πανεπιστήμιο Κρήτης, εφορεία Αρχαιοτήτων Ρεθύμνου, Μουσείο Αρχαίας ελεύθερνας, Αθήνα, 94-97.
ΣΤΕΦΑΝΑΚΗ, Β. (2019β):«Θαιστός», στο Ν.ΣΤΑΜΠΟΛΙΔΗΣ - Δ. ΤΣΑΓΚΑΡΗ - Μ. ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ (επιμ.), Κρητών πόλεις. Η μαρτυρία των νομισμάτων, Alpha Bank, Πανεπιστήμιο Κρήτης, εφορεία Αρχαιοτήτων Ρεθύμνου, Μουσείο Αρχαίας ελεύθερνας, Αθήνα, 103.
ΣΤΕΦΑΝΑΚΗΣ, Μ. Ι. (1996): «Πολίχνη/Polichne», στο Α. ΤΖΑΜΑΛηΣ (επιμ.), Μνήμη Martin Jessop Price, Βιβλιοθήκη της ελληνικής Νομισματικής εταιρείας 5, Aθήνα, 145-156.
ΣΤΕΦΑΝΑΚΗΣ, Μ. Ι. (2002α): «Η τέχνη και οι καλλιτέχνες των Κρητικών νομισμάτων», Κρητική Εστία 9: 43-57.
ΣΤΕΦΑΝΑΚΗΣ, Μ. Ι. (2002β): «Στους λαβυρίνθους της αναζήτησης (ή από τον λαβύρινθο του Μίνωα στη ‘Λαβύρινθο’ της Μεσαράς)», Corpus 42: 48-54.
ΣΤΕΦΑΝΑΚΗΣ, Μ. Ι. (2011-12): «Εκφάνσεις της νομισματικής πολιτικής της γόρτυνας στην Κρήτη από τον 5ο έως τον 3ο αι. π.Χ.», Διεθνής και Ευρωπαϊκή πολιτική 24 [Νοέμβριος 2011-Φεβρουάριος 2012]: 71-86.
ΣΤΕΦΑΝΑΚΗΣ, M. I. (2014): «Όταν τα ζώα ανέτρεφαν θεούς και θνητούς στην αρχαία Κρήτη: Μύθος και νομισματική εικονογραφία», στο Π. ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣ (επιμ.), Σοφία Άδολος, Τιμητικός Τόμος για τον Ιωάννη παπαχριστοδούλου, ΥΠ.ΠΟ.Α. - Αρχαιολογικό Ινστιτούτο Αιγαιακών Σπουδών, Αθήνα, 605-624.
ΣΤΕΦΑΝΑΚΗΣ, M. I (2017): «Από την Πελοπόννησο στην Κρήτη: Νομισματική κυκλοφορία και εικονογραφικές επιρροές», στο Ε. ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ - Ch. DOYEN (επιμ.), Οβολός 10. Το Νόμισμα στην πελοπόννησο. Νομισματοκοπεία, Εικονογραφία, Κυκλοφορία, Ιστορία. από την αρχαιότητα έως και τη Νεότερη Εποχή, Πρακτικά συνεδρίου της ΣΤ’ επιστημονικής Συνάντησης αφιερωμένης στη μνήμη του Tony Hackens, Άργος 24-29 Μαΐου 2011, BCH Supplément 57, École Française d’Athènes, Αθήνα, Τόμος Α’: 217-245.
ΣΤΕΦΑΝΑΚΗΣ, M. I. (2019α), «Νομός Χανίων: η μαρτυρία των νομισμάτων», στο Ν. ΣΤΑΜΠΟΛΙΔΗΣ - Δ. ΤΣΑΓΚΑΡΗ - Μ. ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ (επιμ.), Κρητών πόλεις. Η μαρτυρία των νομισμάτων, Alpha Bank, Πανεπιστήμιο Κρήτης, εφορεία Αρχαιοτήτων Ρεθύμνου, Μουσείο Αρχαίας ελεύθερνας, Αθήνα, 44-55.
ΣΤΕΦΑΝΑΚΗΣ, M. I. (2019β): «Νομός Ρεθύμνου: η μαρτυρία των νομισμάτων», στο Ν. ΣΤΑΜΠΟΛΙΔΗΣ - Δ. ΤΣΑΓΚΑΡΗ - Μ. ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ (επιμ.), Κρητών πόλεις. Η μαρτυρία των νομισμάτων, Alpha Bank, Πανεπιστήμιο Κρήτης, εφορεία Αρχαιο-τήτων Ρεθύμνου, Μουσείο Αρχαίας ελεύθερνας, Αθήνα, 66-77.
ΣΤΕΦΑΝΑΚΗΣ, Μ. Ι. (2019γ): «Οι Αιγινήτες και η σύγκρουση Κυδωνιατών και Πολιχνιτών», πεπραγμένα του 12ου Διεθνούς Συνεδρίου Κρητικών Σπουδών, Ηράκλειο 21-25.09.2016 [on-line publication: Ηttps://12iccs.proceedings.gr/el/proceedings/category/38/32/653].
ΣΤΕΦΑΝΑΚΗΣ, Μ. Ι. - ΜΠΟΥΖΑ, Λ. (2004): «Λαβύρινθος. η εξέλιξη ενός σχήματος από χέρι σε χέρι…», Κρητικό πανόραμα 3 [Θεβρουάριος-Μάρτιος]: 44-54.
STEFANAKIS, M. I. (1997): Studies in the Coinages of f Western Crete with particular reference to Kydonia [unpublished Ph.D. thesis], London.
STEFANAKIS, M. I. (2000a): «Kydon the oikist or Zeus Kretagenes Kynotraphes? The problem of interpreting Cretan coin-types», Eυλιμένη 1: 63-73.
STEFANAKIS, M. I. (2000b): «Ptolemaic coinage and Hellenistic Crete», στο Α. ΚΑΡεΤΣΟΥ (επιμ.), Κρήτη και αίγυπτος. πολιτισμικοί Δεσμοί Τριών Χιλιετιών, ηράκλειο, 195-207.
SVORONOS, J. (1890): Numismatique de la Crète Ancienne, Mâcon.
SVORONOS, J. (1894a): «Britomartis, the so-called Europa on the plane tree of Gortyna; a monograph on certain Cretan Coins», American Journal of Numismatics 29.1: 1-9 [= first part of SVORONOS, J. (1894): «Britomartis. La soi-disant Europa sur le platane de Gortyne», Revue Belge de Numismatique et Sigillographie 50: 113-147].
SVORONOS, J. (1894b): «Britomartis, the so-called Europa on the plane tree of Gortyna; a monograph on certain Cretan Coins», American Journal of Numismatics, 29.2: 33-41 [= second part of SVORONOS, J. (1894): «Britomartis. La soi-disant Europa sur le platane de Gortyne», Revue Belge de Numismatique et Sigillographie 50: 113-147].
SVORONOS, J. N. (1975): Les monnaies d’Athnes, completed by B. PICK, Munich [1923-1926 = Reprinted with translated text as Corpus of the Ancient Coins of Athens, Chicago].
ΤΑΣΟΥΛΑΣ, Γ. (1994): Μυθολογικές παραστάσεις στα Κρητικά Νομίσματα των Κλασικών και Ελληνιστικών Χρόνων (Μ.Δ.ε.), Πανεπιστήμιο Κρήτης, Τμήμα Ιστορίας - Αρχαιολογίας.
TRAEGER, B. (1996): Das Kretische Labyrinth / Ο Κρητικός Λαβύρινθος, Bremen - Ρέθυμνο.
ΤΣΟΥΚΑΣ, Α. (1988): «Ο λαβύρινθος», αρχαιολογία 26: 8-15.
TYREE, L. - SPHAKIANAKIS, D. - STAMOS, A. - FREY, J. - BELIDIS, M. - KAMNAKIS, S. (2011): «Speleography of Skoteino: Natural relief formations of the cave’s interior, with special reference to Late Bronze Age ritual activity», πεπραγμένα Ι’ Διεθνούς Κρητολογικού Συνεδρίου, Χανιά, 1-8 Οκτωβρίου 2006, Ο Φιλολογικός Σύλλογος “Χρυσόστομος”, Χανιά, A3: 717-732.
VERBRUGGEN, H. (1981): Le Zeus Cretois, Paris.
VIN, J. P. A. VAN DER (1974-1975): «Het labyrinth van Knossos», Geuzenpenning Munt -en Penningkundig Nieuws 25.1 [Dec. 1974-Jan. 1975]: 6-10.
VOEGTLI, H. (1977): Bilder der Heldenepen in der kaiserzeitlichen griechischen Münzprägung, Basel.
WALDHAUER, O. (1915): Pythagoras of Rhegium [in Russian], Petrograd.
WELTER, G. - JANTZEN, U. (1951):«Das Diktynnaion», στο F. MATZ (επιμ.), Forschungen auf Kreta 1942, Berlin, 106-117.
WILLETTS, R. F. (1962): Cretan Cults and Festivals, London.
WOODWOW, A. M. (1949): «The Gortyn «Labyrinth» and its visitors in the fifteenth century», Annual of the British School at Athens 44: 324-5.
WOYTEK, B. E. (2012): The Denarius Coinage of the Roman Republic, Oxford Handbooks Online [DOI: http://dx.doi.org/10.1093/oxfordhb/9780195305746.013.0018].
ΧΑΤΖΗΔΑΚΗΣ, Ι. (1881): Περιήγησις εἰς Κρήτην, Ν. Βαρβαρέσος, Ερμούπολη.
ΧΑΤΖΗΔΑΚΗΣ, Ι. (1931): Ιστορία του Κρητικού Μουσείου και της αρχαιολογικής έρευνας εν Κρήτη, Βιβλιοθήκη της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας, αρ. 26, Αθήνα.
ZAHN, E. (1983): Europa und der Stier, Würzburg.
Los autores conservan los derechos de autor y garantizan a la revista el derecho de ser la primera publicación del trabajo al igual que licenciarlo bajo una Creative Commons Attribution License que permite a otros compartir el trabajo con un reconocimiento de la autoría del trabajo y la publicación inicial en esta revista.
Los autores pueden establecer por separado acuerdos adicionales para la distribución no exclusiva de la versión de la obra publicada en la revista (por ejemplo, situarlo en un repositorio institucional o publicarlo en un libro), con un reconocimiento de su publicación inicial en esta revista.
