Παρατηρήσεις στο θραύσμα ερυθρόμορφου σκύφου από την αρχαία Κυδωνία με αριθμό ευρετηρίου Αρχαιολογικού Μουσείου Χανίων Π 12489

Κατερίνα Τζανακάκη

doi:10.25145/j.fortunat.2020.32.50

Κατερίνα Τζανακάκη ΥΠΠΟΑ - Εφορεία Αρχαιοτήτων Χανίων

DOI: https://doi.org/10.25145/j.fortunat.2020.32.50

Palabras clave: Κρήτη, Κυδωνία, Χανιά, ερυθρόμορφος σκύφος, Ηρακλής, επιγραφή, ζωγράφος Δίνος

Resumen

Στην παρούσα μελέτη εξετάζεται θραύσμα από ενεπίγραφο ερυθρόμορφο σκύφο με αριθμό ευρετηρίου Αρχαιολογικού Μουσείου Χανίων, Π 12489. Εντοπίστηκε σε σωστική έρευνα στο οικόπεδο της αγροτικής τράπεζας στα χανιά (αρχαία Κυδωνία), το 2004. Η περιοχή που εντοπίστηκε το θραύσμα εντάσσεται στα δυτικά όρια του αρχαίου οικισμού της Κυδωνίας.
Από την αρχική σύνθεση έχει σωθεί μικρό μέρος από δύο μορφές, αποδομένες με ιδιαίτερη δεξιοτεχνία. Εικονίζεται, πιθανώς καθισμένος, νεαρός αγένειος άνδρας που συνοδεύεται από γραπτή επιγραφή ΗΡΑΚΛΗΣ και Νίκη που κρατά φιάλη. Την εικόνα συμπληρώνουν τρίποδας στολισμένος με λευκές ταινίες, ανηρτημένο στεφάνι και φυτικό κόσμημα. Την παράσταση επιστέφει ταινία με κλαδί ελιάς και καρπούς.
Η εικονιζόμενη σκηνή μπορεί να συμβολίζει μια αγωνιστική ή εορταστική εκδήλωση προς τιμήν του Ηρακλή ή ακόμα και μια νίκη, αντηχώντας ταυτόχρονα και το λατρευτικό υπόβαθρο της Κυδωνίας την ίδια περίοδο, όπως αυτό πιστοποιείται από ένα πολύ σημαντικό ενεπίγραφο ανάθημα στον ήρωα, που του ανέθεσε ντόπιος Κυδωνιάτης στις αρχές του 4ου αιώνα π.Χ. το θραύσμα χρονολογείται γύρω στα 420 π.χ. και οι μορφές του βρίσκουν παράλληλα στο έργο του Ζ. του Δίνου.

Citas

AVRAMIDOU, Am. (2010): «The body of a hero», στο Daniel GARRISON (ed.), A Cultural History of the Human Body, Northwestern University.

BEAZLEY, J. D. (1960): «Some Inscriptions on Vases: VIII», AJA 64 (3): 219-225.

BLECH, M. (1982): Studien zum Kranz bei den Griechen, Βερολίνο.

BOARDMAN, J. (1989): Athenian Red Figure Vases, The Classical Period, London.

ΓΟΥΛΑΚΗ-ΒΟΥΤΥΡΑ, Αλ. (2004): «Μουσικοί Αγώνες», στο Νν ΚΑΛΤΣΑΣ (επιμ.), Αγών, Κατάλογος έκθεσης στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, 15 Ιουλίου-31 Οκτωβρίου 2004, Αθήνα, 46-51.

CARABATEA, M. (1997): «Herakles and a “Man in Need?”», στο O. PALAGIA (ed.), Greek Offerings, Essays on Greek Art in honour of John Boardman, Oxford, 131-143.

FRONING, H. (1971): Dithyrambos und Vasenmalerei in Athen, Würzburg.

ΚΕΦΑΛΙΔΟΥ, Ε. (1996): ΝΙΚΗΤΗΣ. Εικονογραφική μελέτη του αρχαίου ελληνικού αθλητισμού, Θεσσαλονίκη.

ΚΕΦΑΛΙΔΟΥ, Ε. (2004): «Νικητήρια και Επινίκια», στο Ν. ΚΑΛΤΣΑΣ (επιμ.), Αγών, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο (15 Ιουλίου-31 Οκτωβρίου 2004), 70-90.

LEZZI-HAFTER, A. (1976): Der Schuwalow-Maler; eine Kannenwerkstatt der Parthenonzeit, Mainz.

ΛΙΜΑΝΤΖΑΚΗ, Λ. (2011):«Κεραμικοί κλίβανοι της εποχής της ρωμαιοκρατίας στην Κυδωνία», στο Πεπραγμένα του Ι΄ Διεθνούς Κρητολογικού Συνεδρίου (Χανιά 2006), α5, 263-276.

MACKAY, E. A. (2002): “The Hairstyle of Herakles”, στο A. J. CLARK - J. GASLER (eds.), Essays in Honor of Dietrich von Bothmer, Amsterdam, 203–210.

ΜΑΡΚΟΥΛΑΚΗ, Στ. (1990): «Περισυλλογή, εντοπισμός αρχαιοτήτων. Χανιά», ΑΔ 45 (Χρονικά Β΄2): 449.

MATHESON, S. B. (1995): Polygnotos and Vase Painting in Classical Athens, Madison.

MOORE, M. B. (1997): Attic Red-figured and White-ground Pottery. The Athenian Agora XXX, Princeton.

OAKLEY, J. H. (2007): «The departure of the Argonauts on the Dinos Painter’s bell krater in Gela», Hesperia 76: 347-357.

OIKONOMAKH, Aνδρ. (2010): Τα τοπικά αλφάβητα της Κρήτης στην Αρχαϊκή και Κλασική περίοδο [αδημοσίευτη διδ. διατριβή], AΠQ, Qεσσαλονίκη. EAAD [https://www.didaktorika.gr/eadd/handle/10442/27067].

Nostoi (2007): GODART, L. - DE CARO, S. (eds.), Nostoi, Capolavori Ritrovati, Roma, Palazzo del Quirinale, Galleria di Alessandro VII, 21 dicembre 2007 - 2 marzo 2008, Rome.

PANVINI, R. - GIUDICE, F. (eds.) (2003): Ta Attika, Attic Figured Vases from Gela, Rome.

ROLLER, L. (1977): Funeral Games in Greek Literature, Art and Life [διδ. δ.], University of Pennsylvania. SANNIBALE, M. (2004): Aττική ερυθρόμορφη υδρία, στο Ν.ΚΑΛΤΑΣ (επιμ.), Αγών, Κατάλογος έκθεσης στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, 15 Ιουλίου-31 Οκτωβρίου 2004, Αθήνα, αρ. 11, 112-113.

SHAPIRO, H. A. (2004): «Theseus and Ariadne on Crete: The Dinos Painter’s Krater from Gela», στο R. PANVINI - F. GIUDICE (ed.), Ta Attika: Veder greco a Gela. Ceramiche attiche figurate dal’ antica Colonna, Rome, 229-238.

SHAPIRO, H. A. (2009): «Topographies of Cult and Athenian Civic Identity on Two Masterpieces of Attic Red-Figure», στο J. H. OAKLEY - O. Palagia (eds.), Athenian Potters and Painters II, Oxford, 261-69.

SIMON, E. (1975): «Kratos und Bia», Wiirzburger Jahrbiicher fiir die Altertumswissenschaft 1: 177-186.

STAFFORD, E. (2010): «Herakles between Gods and Heroes», στο J. BREMMER - An. ERSKINE (επιμ.), Gods of Ancient Greece: Identities and Transformations, Leventis Studies 5, Edinburgh, 228-244.

STAFFORD, E. (2012): Herakles, Gods and Heroes of the Ancient World, London.

ΤΖΑΝΑΚΑΚΗ, Αικ. (2016): Η αρχαία Κυδωνία: η φυσιογνωμία της πόλης από την ίδρυσή της έως το β΄ μισό του 4ου αιώνα π.Χ. [αδημοσίευτη διδ. διατριβή], ΕΚΠΑ, Αθήνα. ΕΑΑΔ [http://hdl.handle.net/10442/hedi/37716].

ΤΖΑΝΑΚΑΚΗ, Κ. (2020): «Η Λατρεία του Ηρακλή στην Κυδωνία στο Πλαίσιο των Πανελλήνιων Πολεμικών Γεγονότων του 5ου αιώνα π. Χ.», στο Ν. Χρ. ΣΤΑΜΠΟΛΙΔΗΣ - Μ. ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ (επιμ.), Η Ελεύθερνα, η Κρήτη καιο Έξω Κόσμος, Πρακτικά Διεθνούς Αρχαιολογικού Συνεδρίου (Ρέθυμνο 2018), Αθήνα-Ρέθυμνο, 365-375.

ΤΖΑΧΟΥ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ, Ολ. (2009-2013): «Το επίνητρο του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου αρ. 2179: ο Ζωγράφος και η ερμηνεία της παράστασης», τό Μουσεῖον 7: 21-34.

ΤΙΒΕΡΙΟΣ, Μ. (1988): Αρχαϊστικά Ι, στο Πρακτικά του ΧΙΙ Διεθνούς Συνεδρίου Κλασικής Αρχαιολογίας, Αθήνα, 4-10 Σεπτεμβρίου 1983, τ. Ι΄, Αθήνα, 271-275.

TIVERIOS, M. (2009): «Minotaur, Apsyrtos or Androgeos, the “κατα Πρυμναν ηρωσ”?, The Dinos Painter’s bell krater in Gela once again», στο R. EINICKE, St. LEHMANN, H. L¨ΟHR, G. MEHNERT, An. MEHNERT, An. SLAWISCH (eds.), Zurück Zum Gegenstand. Festschrift für Andreas E. Furtwängler, Beier & Beran, 275-280.

VOJATZI, Μ. (1982): Frühe Argonautenbilder, Würzburg.

WACHTER, R. (2016): Attische Vaseninschriften im Spannungsfeld zwischen Alphabet, Dialekt und Literatur, στο R. WACHTER (ed.), Potters – Painters – Scribes. Inscriptions on Attic Vases, Akanthvs.